NPI archives

npi_-_intuitie_en_ratio_mannelijk_en_vrouwelijk.pdf

Nederlands Pedagogisch Instituut INTUìTIE EN RATIO/MANLIJK EN VROUWLIJK? In deze titel zijn bewust twee elementen ingebracht. Het ene is de suggestie die van de opeenvolging van begrippen uit- gaat: intu•tie is manlijk en ratio is vrouwlijk. Tegendraads voor ons gevoel. Juist daarom is het zo verwoord, met het vraagteken als tweede element erbij. Is het zo vanzelfspre- kend dat gewoonlijk gezegd intu•tie gelijk vrouwlijk en ratio gelijk manlijk is? Wijl) denken van niet. Wij zeggen niet meer man = manlijk = ratio en vrouw = vrouwlijk = in- tu•tie. Het zit genuanceerder in elkaar, als je je erin ver- diept. Eenvoudig rondkijkend zien wij veel mannen intu•tief te werk gaan en veel vrouwen rationele meesteressen zijn. Het blijkt - dat topmanagers veel op hun intu•tie vertrouwen, 2 ) net als an- dere mannen in functies die creativiteit vragen: kunstenaars, handelaars, diplomaten. En het blijkt, dat vrouwen in de wetenschap op hoog niveau rationele prestaties leveren. Maar wij merken ook dat het hier gebruikte begrip intu•tie voor veel verschillend soortige zaken staat. Het is eerder een aanduiding van een gebied dat zich van het verstandelij- ke denken onderscheidt. Wij hanteren daarvoor liever het on- derscheid rationeel - niet-rationeel. rationeel niet-rationeel conclusie logica analyse feiten denken gevoel geloof visie idee intu•tie syllabus: 8040.895 KL/LO dagelijks on-bewust Nu klopt het met onze ervaring en inzichten uit de menskunde dat doorgaans mannen dichter bij hun denken en wil zitten en vrouwen dichter bij hun gevoel en het er zijn. Bij mannen is hun linker hersenhelft actief en bij vrouwen hun rechter hersenhelft. Ondanks de individuele variaties op de soort zijn het lichaam van de man en vrouw in wezen verschillend geori‘nteerd. Tot in de kleinste eenheid is dit waar te nemen. Bij voorbeeld, kijkend naar de eicel en de zaadce1 3 ) vallen de volgende karakteristieken op: Instituut voor Organisatie Ontwikkeling Valckenbosdilaan 8, Postbus 299, 3700 AG Zeist Telefoon 03404 - 20044 dagelijks bewust ronde eenheid betrekkelijke rust, wachtend in beweging geleid worden opnemen relatief zacht ŽŽn of een paar “boOS.M.O. , 2. rechte, uit twee delen bestaand beweeglijk, erop afgaand zelf in beweging komen binnendringen relatief hard ŽŽn uit velen, wie zal de eerste zijn Elk mens komt nu voort uit een samensmelting. Maar direct daarna maakt de een zich op om weer eicellen te produceren en de ander zaadcellen. Kennelijk is in de tweeheid, die ieder mens is, een hoofdaccent voor man of vrouw aanwezig: man - daad, recht erop af, als eerste er moeten zijn, bij binnendringen iets open splijten. vrouw - er zijn, rond, wachtend, opnemend, eenheid. Nu is het gemakkelijk af te glijden naar het gezegde: mannen en vrouwen zijn dus zo, respectievelijk “daad en wilskrachtig” en “er zijn, aanwezigheid”. Maar elk mens is uniek. Er zijn nog vele andere consitutionele en sociale factoren. Bovendien hangt het in belangrijke mate af van hoe ieder individu met deze gegevenheden omgaat. De geestkracht van de mens stuurt hem of haar, te midden van alle krachten die op haar of hem inwerken, naar hoe hij of zij wil worden. Maar naast dit individuele aspect is het bekend dat mannen en vrouwen als soort te onderscheiden zijn. Ze gedragen zich ver- schillend en naast het lichamelijke onderscheid zitten ze psy- chisch anders in elkaar. Het is bekend dat het gedrag te maken heeft met innerlijke psychische factoren en met lichamelijke condities. Het is ook bekend, dat psychŽ (of ziel) en lichaam op elkaar inwerken. Aan de hand van eicel en zaadcel hebben wij karakteristieke verschillen tussen het lichaam van de vrouw en de man laten zien. Dit onderscheid bepaalt het gedrag van mannen en vrouwen, vaak grotendeels instinctief. Hiermee heb je als individu rekening te houden. Het is niet zo makke- lijk om dit los van sym- en antipathie onder ogen te nemen. Daarvoor moet je een beroep doen op je eigen geestelijke kern. Je instinctieve gedrag leren kennen en onder controle krijgen vraagt een krachtige inzet en training van je geest. Naast het verschil in lichaam bestaat er ook een verschil in psychische constellatie tussen man en vrouw. De ziel of psychŽ is bij uitstek het gebied van de relatie. Het in relatie zijn met een ander mens, met je zelf en met het leven. De ziel is ook rijk aan gevoelens, gedachten en wils-impulsen. Carl en Emma Jung 4 ) spre ken al s psy cho log en m . b . t . h e t v e r s c h i l t u s s e n man en vrouw over anima en animus. De man heeft zijn anima, het vrouwlijke dat min of meer voor hem verborgen is. De vrouw heeft idem dito haar animus, het manlijke. Vrouwen kunnen moeilijk in verbinding komen met hun animus. Evenzo kunnen mannen moeilijk contact krijgen met hun anima. Het manlijke omvat het denken dat op afstand het leven, zich zelf of een ander mens objectiveert. Maar het omvat ook de daad die zijn wil aan anderen oplegt. Het vrouwlijke zoekt al sprekende en handelende de verbinding met het leven, zich zelf of een ander mens. En zij reageert daarin met haar gevoel. Een moeilijke vraag om te beantwoorden voor een vrouw is bij voor- beeld: “wat wil je nou?” Voor een man is dat bij voorbeeld de vraag: “wat voel je nou?” Zij zullen het zelf echter ontkennen dat deze vragen voor hen moeilijk zijn. Ook hier is er de valkuil van categoriseren, waarmee het indi- viduele over het hoofd gezien wordt. Maar bovenstaande soort- gebonden facetten spelen de mens wel parten of geven haar of hem plezier en nut. De tweeslachtigheid van de mens wordt voor ons prachtig weer- gegeven in het Chinese Yin-Yang teken . In het Yin zit een rest Yang, en in het Yang een rest Yin. Maar in de geest is geen onderscheid. De geestelijke kern van de mens is noch vrouwlijk, noch manlijk; is noch man, noch vrouw; maar is mens: ik ben, die ik ben. En hiermee is de intu•tie verbon- den. Intu•tie is iets anders dan het gevoel of een idee. Het onderscheidt zich van het vrouwlijke, hoewel vrouwen guns- tigere voorwaarden hebben om ermee in verbinding te komen. Het onderscheidt zich ook van het manlijke en is bij hem aanwezig, ondanks de ongunstigere voorwaarden voor de man. Het vraagt van de mens verbinding en aanwezigheid zonder overheersing. Het vraagt in de mens zowel het manlijke als het vrouwlijke. Intu•tie is ook iets dat niet rationeel te grijpen is, maar wel te begrijpen. Het is innerlijk waar te nemen en dit kan bewust geschoold worden. 5 ) Daarbij gaat het om in conta ct t e komen met je wezenskern, in verbinding te komen met je levens- bron, die je voedt en die keer op keer door het stof van jouw dagelijks leven verzandt. Deze bron moet steeds opnieuw opge- graven worden opdat deze gaat zingen. 6 ) Intu•tie, manlijk en vrouwlijk kunnen samen als volgt in het hiernavolgende schema geplaatst worden: 3. Intu•tie Mens ik ben, die ik ben Man ( c5 v ) V r o u w ( ) denken voelen rationeel niet-rationeel daad er zijn Tot voor kort werkten mannen “buiten” in het sociaal-econo- mische, politiek maatschappelijke arbeidsbestel. En vrouwen werkten “binnen” in de privŽ-sfeer en wat wij tegenwoordig vrijwilligerswerk noemen. Tegelijk werd buiten een hogere waarde toegekend aan rationeel denken en daadkracht. In de in- tieme privŽ-sfeer binnen mocht je gevoel en emotie tonen, je anders gedragen en er zijn zoals je bent. Zo bleven vrouwen geweerd uit het eenzijdige rationalisme, en de mannen (door hun opgaan in of opgeslokt worden door hun werk buiten) ver- vreemd van het niet-rationele deel van ons mens-zijn. De vrou- wen werden hoedsters (voor de mannen) van dit andere deel. Over en weer eisten mannen en vrouwen hun deel op en verste- vigden de andere partij in hun rol, positie en bijdrage. Door het werk van psychologen (Freud, Adler, Jung, Assagioli, Frankl, Maslow, Lewin, Rogers, Perls - om enkele aan weerszij- de van de oceaan te noemen) , door het gevecht van vrouwen om buiten mee te mogen doen en door de grenzen van het rationa- lisme (die wij nu op vele plekken ervaren) is er in het ar- beidsbestel meer en meer aandacht gekomen voor dat andere ge- bied: het niet-rationele. Hierbij kijken wij bij voorbeeld naar de huidige aandacht voor transformatie, kwaliteit, klant- gerichtheid en organisatie-cultuur. Een boeiend element in deze ontwikkeling is de intrede van de volgende “management- driehoek” 7 ): structuur (verstand) Strategie (wil tot actie) cultuur (gevoel) 4. 7 - J.B. Brouwer en drs. N. van Oosten: COPYRIGHT NPI 6. Workshop “De rol van mannen bij positieve actie in arbeidsorganisa ties.” In congres Positieve Actie, Intermediair Seminars, 17 april 1989 9 Amsterdam 1VJ Nederlands Pedagogisch Instituut Literatuur NPI-Themadag: INTUìTIE EN RATIO ALS ORGANISATIE KWALITEITEN J.D. Adams - Transforming work Virginia, 1984 Tom Boydell - Men and Women in Organizations Val Hammond MEAD special issue, summer 1985 Hanneke van Buuren Fritjof Capra Sukie Colegrave M. Ferguson Nancy Foy Wolfgang G . Ždeke Roger Harrison Robert A. Johnson C.G. Jung Emma Jung Daniel J. Levinson - Mijn andere lief De Ster, 1985 - Het keerpunt Contact, 1984 - Androgynie Lemniscaat, 1981 - Aquarius samenzwering Ank Hermes, 1982 literatuur: 7007.895 KL/LG - Yin and Yang of Organizations London, 1981 - Man en vrouw - het kleine verschil In: Huwelijk en relatie Vrij Geestesleven, 1988 - Leiderschap en strategie voor een Nieuwe Tijd - Lessen uit Bewuste Evolutie Paper uit Symposium, Groningen, 24 april 1985 - Hij, de psyche van de man belicht - Zij, het raadsel van de vrouw ont- sluierd Beide: Katwijk, 1985 - Het ik en het onbewuste Servire, 1981 - Anima en animus Lemniscaat, 1983 - The seasons of a man's life Ballantine Books, 1978 Instituut voor Organisatie Ontwikkeling Valdenboschlaan 8, Postbus 299, 3700 AG Zeist Telefoon 03404-20044 B.C.J. Lievegoed - De levensloop van de mens Lemniscaat, 1976 Henry Mintzberg - Crafting Strategy Harvard Business Review, 1987 Rosabeth Moss Kanter - Men and Women of the Corporation Basic Books, Inc. Publishers, 1977 J. Naisbitt - Megatrends Spectrum, 1985 2. Hannie Nathans - Intu•tie is te leren, Opleiding en Ontwikkeling, 1989-3 Marlies Ott - Assepoesters en kroonprinsen SUA, 1985 C.J. Quispel - Transformatie van management en or- M.R. van Gils ganisaties Thema nummer M&O, maart/april 1986 Alphen a/d Rijn F.M.H.N. Schiffers Rudolf Steiner Hein Stufkens Ken Wilber - Zonder grenzen Kernak, 1983 - Ruimte voor vrouwen, van ervaring naar beleid Deventer, 1984 - De trappen van een hoger bewust- zijn, imaginatie-inspiratie-intu•- tie Vrij Geestesleven, 1982 - FilosoÞe der Vrijheid Servire, 1970 - Het vrouwelijke en het mannelijke 1987 - De splitsing in geslachten in: Uit de akasha-kroniek (pag. 61 e.v.) Vrij Geestesleven, 1985 - Management voor een nieuwe tijd Lemniscaat, 1986 - Gezichten van de nieuwe tijd Amstelveen, 1984 Penelope Washbourn - Fasen in het leven van de vrouw Lemniscaat, 1985