NPI archives

npi_-_menselijke_verhoudingen_of_de_mens_geintegreerd_in_de_organisatie.pdf

NPI - Instituut voor Organisatie Ontwikkeling MENSELIJKE VERHOUDINGEN OF DE MENS GEINTEGREERD IN DE ORGANISATIE? 1960.742 TS-DL/LG I n d e l i t t e r a t u u r , m a a r o o k i n gesprekken t i j d e n s c u r s u s s e n over l e i d e r s c h a p i s h e t e e n v r i j w e l algemeen aanvaarde gedachte, d a t goede m e n s e l i j k e v e r h o u d i n g e n n o o d z a k e l i j k z i j n , w i l e e n o r g a n i s a t i e e f f e c t i e f e n e f fi c i ë n t kunnen f u n c t i o n e r e n . Men b e g i n t e c h t e r s t e e d s meer i n t e z i e n , d a t d i t v e e l v e r d e r r e i k t d a n h e t bekende k l o p j e o p d e s c h o u d e r, e e n b e z o e k j e van d e s o c i a a l w e r k s t e r b i j e e n z i e k e v r o u w o f fi n a n c i ë l e steun a a n d e p e r s o n e e l s v e r e n i g i n g . H e t b l i j k t i n wezen t e gaan om d e v r a a g : h o e k a n d e mens z o i n d e o r g a n i s a t i e g e I n t e g r e e r d worden, d a t h i j e e n w e z e n l i j k e b i j d r a g e a a n h e t geheel k a n l e v e r e n ? Deze v r a a g s p i t s t z i c h t o e o p : w a t i s ( v o o r h e m z e l f e n v o o r h e t b e d r i j f ) e e n w e z e n l i j k e b i j d r a g e ? Het a n t w o o r d v a n managers h i e r o p k a n v a r i ë r e n v a n : d e man i n de g e l e g e n h e i d s t e l l e n d u i d e l i j k omschreven o p d r a c h t e n z o goed m o g e l i j k u i t t e v o e r e n t o t , hem t e l a t e n meebepalen w a t en h o e e r i n d e o r g a n i s a t i e g e w e r k t w o r d t . I n d i t s t u k g a a t h e t erom i e t s v a n deze p r o b l e m a t i e k w a t n a d e r t e b e k i j k e n , m e t name v a n u i t h e t l e i d e r s ó h a p i n d e o r g a n i s a t i e g e z i e n . I n d e o n t w i k k e l i n g v a n d e fi l o s o fi e ë n o v e r l e i d e r s c h a p z i e n w e , d a t n a d e algemene a c c e p t a t i e v a n h e t “ s c i e n t i fi c management” omstreeks d e e e r s t e w e r e l d o o r l o g i n d e U . S . A . , r o n d 1930 h e t beroemd geworden Hawthorn-onderzoek d e s t o o t g e e f t t o t wat l a t e r d e l i t t e r a t u u r i n g a a t a l s “Human R e l a t i o n s Movement”. Vo o r a l i n d e U . S . A . z i j n v e l e onderzoekingen gedaan o n d e r managers n a a r h u n o p v a t t i n g e n o v e r l e i d i n g geven. Een a r t i k e l u i t d e H a r v a r d B u s i n e s s R e v i e w v a n J u l y - A u g . 1965, w a a r i n R . E . M i l e s o v e r e e n d e r g e l i j k onderzoek b e r i c h t , g e e f t e e n v e r d i e p i n g v a n h e t b e g r i p m e n s e l i j k e v e r h o u d i n g e n . D i t a r t i k e l s l u i t b i j z o n d e r goed a a n o p d e p r o b l e m a t i e k v a n de o n t w i k k e l i n g v a n o r g a n i s a t i e s t r u c t u r e n v a n d e 2 e n a a r d e 3e f a s e . D . w. z . v a n d e d i f f e r e n t i a t i e - o f o r g a n i s a t i e f a s e naar d e i n t e g r a t i e f a s e . S t e e d s w e e r b l i j k t , d a t d e z e o n t w i k k e - l i n g s t a g n e e r t wanneer v e r a n d e r i n g e n i n d e o p v a t t i n g e n o v e r h e t l e i d e r s c h a p i n d e o r g a n i s a t i e e r n i e t a a n v o o r a f g a a n . U i t h e t onderzoek v a n M i l e s i s e c h t e r g e b l e k e n , d a t d e o p - v a t t i n g e n o v e r l e i d e r s c h a p z e e r s t e r k b e p a a l d worden d o o r de mensbeelden v a n d e b e t r e f f e n d e manager. M i l e s o n t d e k t e n a m e l i j k i n z i j n onderzoek - d a t h i j h i e l d o n d e r meer dan 500 managers u i t z e e r v e r s c h i l l e n d e b e d r i j f s t a k k e n e n overheidsorganen - i e t s z e e r m e r k w a a r d i g s . H e t b l e e k , d a t managers e r o v e r h e t algemeen t w e e mensbeelden o p n a houden, d i e d e a c h t e r g r o n d vormen v a n t w e e “ m o d e l s o f p a r t i c i p a t i o n ” . E n model g e l d t v o o r h e n z e l f , h e t a n d e r e v o o r h u n o n d e r - geschikten. I n beide p a r t i c i p a t i e - m o d e l l e n h e e f t h e t z i n z i j n medewerkers/ondergeschikten t e b e t r e k k e n b i j h e t b e d r i j f s g e b e u r e n . A l l e e n , men d o e t d i t i n b e i d e m o d e l l e n op z e e r v e r s c h i l l e n d e g r o n d e n . M i l e s noemt deze m o d e l l e n : Valckenboschlaan 8, Postbus 299, 3700 AG Zeist, Telefoon 03404-20044, Fax 03404-12770. 1. T h e Human R e l a t i o n s M o d e l , v e r d e r t e noemen H . R . , e n 2. T h e Human Resources M o d e l , v e r d e r t e noemen I n t e g r a t i e - model. 2 . Beide m o d e l l e n z i j n opgebouwd u i t d e v o l g e n d e componenten: a) assumpties/aannamen o v e r d e waarden e n vermogens v a n d e mens i n d e o r g a n i s a t i e ; b) c o n c r e t e r e o p v a t t i n g e n o v e r d e mate e n s o o r t v a n p a r t i c i - p a t i e , d i e men a l s manager v o o r z i j n o n d e r g e s c h i k t e n e n z i c h z e l f n o o d z a k e l i j k e n m o g e l i j k a c h t e n d i e u i t d e v o o r - noemde a s s u m p t i e s v o o r t s p r u i t e n ; c) b e p a a l d e v e r w a c h t i n g e n t . a . v . h e t e f f e c t v a n d e p a r t i c i - p a t i e o p d e m e n s e l i j k e v e r h o u d i n g e n , w e r k s f e e r e n a r b e i d s - p r o d u c t i v i t e i t . K o r t g e k a r a k t e r i s e e r d komen b e i d e m o d e l l e n o p h e t v o l g e n d e n e e r : Human R e l a t i o n s m o d e l : P r i m a i r i s , d a t d e mens z i c h e e n n u t t i g l i d v a n d e g r o e p v o e l t . A l s r e s u l t a a t , z a l h i j d a n o o k meer gaan d o e n . P a r t i c i p a t i e wordt h i e r g e z i e n a l s h e t m i d d e l om d i t g e v o e l t e l a t e n o n t - staan. H e t g e v o l g z a l z i j n , d a t d e “ o n v e r m i j d e l i j k e ” w e e r s t a n d tegen d e f o r m e l e , h i ë r a r c h i s c h e o r g a n i s a t i e a f n e e m t . D e mogel i j k h e i d t o t p a r t i c i p a t i e i s m e t a n d e r e woorden d e p r i j s , d i e de l e i d e r b e t a a l t v o o r d e medewerking v a n z i j n o n d e r g e s c h i k t e n . De medewerkers mogen meepraten e n z e l f s e e n e n k e l e k e e r meeb e s l i s s e n ( a l s h e t n i e t t e g e k w o r d t ) . D e l e i d e r i s z e l f s b e r e i d e e n e n k e l e k e e r een w a t m i n d e r e f fi c i ë n t e o p l o s s i n g van z i j n medewerkers t e a c c e p t e r e n i n r u i l v o o r hun medewerking b i j d e u i t v o e r i n g , d i e h i j daarmee w e e t t e k o p e n . H i j w e e t n a m e l i j k , d a t e e n b e s l i s s i n g nemen n o g i e t s a n d e r s i s d a n h a a r u i t v o e r e n e n d a t j u i s t b i j d e u i t v o e r i n g d e l a t e n t e weerstanden hem d e d a s om kunnen d o e n . P a r t i c i p a t i e en o v e r l e g i s w e l i s w a a r e e n s t u k t i j d v e r l i e s , m a a r n o o d - z a k e l i j k om medewerking t e k r i j g e n . Samengevat k a n men v a n deze o p v a t t i n g zeggen, d a t p a r t i c i p a t i e l e i d t t o t e e n b e t e r e s f e e r e n hogere g e m o t i v e e r d h e i d v a n d e mensen, w a a r d o o r w e e r - standen weggenomen worden e n men z i c h g e m a k k e l i j k e r z a l schikken i n d e bezwaren v a n d e f o r m e l e , h i ë r a r c h i s c h e o r g a n i - s a t i e . Human Resources model ( I n t e g r a t i e m o d e l ) : De mens w o r d t g e z i e n a l s e e n b r o n v a n i d e e ë n e n m o g e l i j k h e d e n , waar n o g v e e l t e w e i n i g g e b r u i k v a n gemaakt w o r d t . De b a s i s - taak v a n d e manager w o r d t d a n o o k h e t scheppen v a n e e n omgev i n g e n v a n s i t u a t i e s , w a a r i n e e n b e r o e p o p deze vermogens kan worden gedaan. Het H . R . - m o d e l v e r g e e t , d a t p a r t i c i p a t i e v a n o n d e r g e s c h i k t e n wel eens z i n v o l z o u kunnen z i j n , omdat d e o n d e r g e s c h i k t e dingen w e e t o f k a n , d i e d e c h e f n i e t w e e t o f k a n . Een a n d e r d u i d e l i j k v e r s c h i l p u n t i n o p v a t t i n g e n i s , d a t h e t I n t e g r a t i e m o d e l p a r t i c i p a t i e n i e t n a s t r e e f t om daarmee d e gevoelens - v a n d e m e n s t e s t r e maar omdat h i j v a n deze p a r t i c i p a t i e k a n l e r e n e n d a a r d o o r 3. steeds b e t e r i n s t a a t z a l z i j n b i j d r a g e n t e l e v e r e n , w e l k e h e t t o t a l e b e d r i j f t e n goede kunnen komen. P a r t i c i p a t i e i s om d e s z e l f s w i l l e z i n v o l . Twee weten meer dan één. Hoe b e l a n g r i j k e r d e b e s l i s s i n g d i e genomen moet worden, hoe z i n v o l l e r h e t i s z i j n medewerkers t e b e t r e k k e n i n h e t proces v a n d e b e s l u i t v o r m i n g . N i e t i n d e e e r s t e p l a a t s om hen h e t g e v o e l t e geven e r b i j t e h o r e n , m a a r omdat men h u n b i j d r a g e n gewoon n o d i g h e e f t om t o t e e n z o goed m o g e l i j k b e - s l u i t t e komen. Z i j z i j n d r a g e r s v a n i n f o r m a t i e e n i d e e ë n en z i j n i n s t a a t d a a r o p e e n c r e a t i e v e w i j z e g e b r u i k v a n t e maken. I n d i t model g a a t men e r v a n u i t , d a t p a r t i c i p a t i e q . q . t o t b e t e r e r e s u l t a t e n z a l l e i d e n e n d a t b e t e r e r e s u l - t a t e n m o t i v e r e n d z u l l e n werken o p d e medewerkers ( z i j z i e n nu w a t z i j kunnen a l s z e d e k a n s k r i j g e n ) e n z i j d a a r d o o r pas h e t g e v o e l z u l l e n k r i j g e n een w e r k e l i j k n u t t i g l i d v a n de arbeidsgemeenschap t e z i j n . D . w. z . e e r s t l a t e n doen e n dan pas n u t t i g v o e l e n . I n d e onderzoekingen v a n M i l e s w e r d d u i d e l i j k d a t d e meeste managers v a n u i t h e t H . R . - m o d e l d a c h t e n z o d r a z i j z i c h b e z i g h i e l d e n met d e r e l a t i e t o t h u n o n d e r g e s c h i k t e n , m a a r h e t I n t e g r a t i e m o d e l a l s v o o r k e u r namen, wanneer h e t g i n g om hun eigen p o s i t i e w a a r b i j z i j d e r e l a t i e v a n h e n z e l f t o t h u n chef bekeken. Deze managers waren v a n mening, d a t z i j z e l f p o t e n t i e e l z e k e r van h e t n i v e a u v a n h u n c h e f s w a r e n , m a a r d a t men t e w e i n i g g e b r u i k maakte v a n h u n c a p a c i t e i t e n . Daar s t a a t t e g e n o v e r, d a t z i j m . b . t . h u n o n d e r g e s c h i k t e n v a n mening waren, d a t deze n i e t i n s t a a t waren voldoende v e r a n t - w o o r d e l i j k h e i d t e d r a g e n e n i n i t i a t i e v e n t e nemen, n o c h o v e r voldoende oordeelsvermogen b e s c h i k t e n om aan h e t b e s l u i t - vormingsproces d e e l t e nemen. (NB: H e t onderzoek s t r e k t e z i c h u i t o v e r managers u i t h e t midden-management n i v e a u , z o w e l a a n d e hoge a l s a a n d e l a g e k a n t ) . M i l e s p r o b e e r t n u t e v e r k l a r e n hoe d i t k o m t . D e v e r k l a r i n g e n welke h i j a a n v o e r t z i j n d e v o l g e n d e : 1. h e t H . R . - m o d e l i s a l e e n 3 0 j a a r bekend e n met v e r v e d o o r b e d r i j f s p s y c h o l o g e n v a n d e c u r s u s k a n s e l v e r k o n d i g d ; 2. w a t v e e l b e l a n g r i j k e r i s - v o l g e n s M i l e s - i s , d a t i n h e t I n t e g r a t i e - m o d e l e e n a a n t a l b a s i s - a s s u m p t i e s v a n d e manager aangetast worden. Deze z i j n : a) e r z i j n n u eenmal mensen, d i e h e t v o o r h e t zeggen hebben e n mensen, d i e a l l e e n maar o p t e v o l g e n hebben. D e d e n k e r s e n de d o e n e r s , d e a r i s t o c r a t i e e n h e t g e p e u p e l , d e h e r e n e n d e knechten; b) w i e h o g e r o p d e h i ë r a r c h i s c h e l a d d e r s t a a t , h e e f t h e t u i t hoofde d a a r v a n n u eenmaal t e zeggen. D a t j e h o g e r s t a a t , heb j e n u eenmaal a a n j e c a p a c i t e i t e n t e danken e n z . e n z . ; (Het I n t e g r a t i e m o d e l g a a t daarentegen v a n d e gedachte u i t : “Het d o e t e r n i e t t o e w i e h e t v o o r h e t zeggen h e e f t , a l s HET maar g e b e u r t ” . ) ) h e t i s m o e i l i j k t o e t e g e v e n , d a t e e n a n d e r w e l eens meer zou kunnen w e t e n , m e e r c a p a c i t e i t e n k a n hebben d a n j e z e l f , v o o r a l a l s d i e a n d e r o o k n o g een o n d e r g e s c h i k t e i s ; d) b o v e n d i e n mag j e t e g e n o v e r j e ' o n d e r g e s c h i k t e n n o o i t h e t g e z i c h t v e r l i e z e n e n d a t d o e j e wanneer j e o o k maar d e i n d r u k w e k t , d a t z i j meer zouden kunnen d a n j e z e l f ; e) k r i t i e k i s n o d i g wanneer h e t f o u t g a a t , p r i j z e n o f l o v e n - l a a t s t a a n aanmoedigen - i s o v e r b o d i g . D a t i e t s goed gaat i s v a n z e l f s p r e k e n d ; f ) c o n t r o l e i s macht e n d i e g e e f j e n o o i t u i t handen. J e w e e t n o o i t o f j e d o o r j e o n d e r g e s c h i k t e n n i e t b e d u v e l d w o r d t . H i e r b i j w o r d t o v e r h e t h o o f d g e z i e n d a t , wanneer men z i j n medewerkers w e r k e l i j k v i a p a r t i c i p a t i e i n d e b e s l u i t v o r m i n g b e t r e k t e n h e n l a n g s d e z e weg t o t m e d e - v e r a n t w o o r d e l i j k e medewerkers h e e f t weten t e o n t w i k k e l e n , d e e f f e c t i e v e c o n t r o l e v e e l g r o t e r i s . 3. g e e n e n k e l e manager h e r - d e n k t ( r e - t h i n k s ) g r a a g z i j n b a s i s - assumpties e n z i j n e i g e n r o l g e d r a g , d a a r d i t e e n p i j n l i j k proces v a n z e l f k e n n i s e n a fl e r e n i s . I n h e t H . R . - m o d e l h o e f t h i j d i t n i e t t e d o e n , omdat h e t v e r e n i g b a a r i s m e t d e t r a d i t i o n e l e , a u t o c r a t i s c h e p i o n i e r s s t i j l v a n l e i d i n g g e v e n . 4. h e t I n t e g r a t i e m o d e l v r a a g t v a n d e o r g a n i s a t i e e e n v e e l fl exibeler f u n c t i o n e r e n o p b a s i s v a n fl e x i b e l e f u n c t i e - inhouden e n een bewust b e l e i d ( n i e t o p b a s i s v a n r e g l e - menten e n v o o r s c h r i f t e n ) , d a t r u i m t e l a a t v o o r een fl e x i b e l e u i t o e f e n i n g v a n d e f u n c t i e e n v e r d e r e o n t w i k k e l i n g v a n d e manager. M i l e s b e s l u i t z i j n a r t i k e l m e t d e o p m e r k i n g d a t d e d o o r hem gekenschetste o n t w i k k e l i n g i n h e t management-denken n a a r h e t I n t e g r a t i e m o d e l (Human Resources m o d e l ) n o g i n d e k i n d e r - schoenen s t a a t , m a a r d a t h e t f e i t d a t managers i n d a t model denken wanneer z i j h e t o v e r z i c h z e l f hebben v o o r hem v o l - doende b e w i j s i s , d a t e r i e t s i n moet z i t t e n . Voor v e r d e r e d o c u m e n t a t i e v e r w i j z e n w i j n a a r h e t a r t i k e l z e l f . C o p y r i g h t NPI 4.